Bernard Offen, syn Gusty (Rochme Gitel Zwirn-Schiffer, 9 III 1897, Kraków – październik 1942, Bełżec) i Jakuba (12 III 1894, Dąbrowa Tarnowska – sierpień 1944, Auschwitz), przeżył getto krakowskie i niemieckie nazistowskie obozy: Julag I, KL Plaszow, KL Mauthausen, KL Auschwitz, KL Dachau-Kaufering.

Bernard Offen pochodził z religijnej, niezamożnej żydowskiej rodziny. Ojciec Bernarda Jakub Offen z zawodu był szewcem. Jednak do wybuchu wojny na utrzymanie rodziny zarabiał handlując stołami bilardowymi i tytoniem. Mama Bernarda (która prowadziła dom i wychowywała czwórkę dzieci) potrafiła robić wykroje i szyć.

Bernard miał dwóch starszych braci: Salomona (1921, Kraków – 2013, Michigan) i Natana (1922, Kraków – 2017, Floryda) oraz siostrę Miriam (1928, Kraków – październik 1942, Bełżec).

Offenowie mieszkali w jednopokojowym mieszkaniu na parterze oficyny domu przy ul. Krakusa 9. Modlili się w bożnicy przy ul. Limanowskiego 13, należącej do stowarzyszenia Bikur Cholim, którego celem było wspieranie biednych i chorych wyznania mojżeszowego zamieszkałych w Podgórzu. Rodzice mówili po polsku i w jidysz.

Jako że rodzina była religijna, Bernard od 3–4 roku życia uczył się w szkole Talmud Tora przy ul. Rękawka 30, utrzymywanej z funduszy gminy żydowskiej. Była to filia szkoły mieszczącej się na Kazimierzu przy ul. Estery, przeznaczonej dla religijnych i niezamożnych Żydów.

Po wybuchu II wojny światowej edukacja Bernarda w polskiej szkole zakończyła się w połowie grudnia 1939 roku, kiedy wyrzucono żydowskich uczniów ze szkół. Natomiast żydowskie szkoły religijne zamknięto kilka miesięcy później – w maju 1940 roku.

Jakub Offen w czasie okupacji nie tylko powrócił do zawodu szewca, ale zaczął także przyuczać do niego swojego najmłodszego syna, ponieważ uznał, że w wojennych warunkach przydadzą mu się konkretne umiejętności.

Offenowie otrzymali pozwolenie od niemieckich władz okupacyjnych na pozostanie w Krakowie. Kiedy Niemcy w marcu 1941 roku utworzyli getto w Podgórzu dla Żydów, mieszkanie Offenów znalazło się na jego terenie. Matka i siostra pracowały początkowo w DEF, następnie w zakładach odzieżowych Juliusa Madritscha. Szyły tam i naprawiały mundury wojskowe i ubrania robocze. Ojciec pracował w warsztatach szewskich w Zentrale für Handwerkslieferungen, mieszczących się w dawnej fabryce czekolady – Optimie. Dwunastoletni Bernard nie tylko pomagał ojcu przy naprawianiu butów, ale także handlował po aryjskiej stronie i przemycał żywności do getta.

Offenowie uniknęli wywózki do obozu zagłady w Bełżcu na początku czerwca 1942 roku, kiedy to wywieziono tam ok. 7 tys. osób w zaplombowanych wagonach towarowych i zamordowano.

Zarządzeniem starosty miejskiego Rudolfa Pavlu z 20 czerwca 1942 roku zmniejszono obszar getta o przestrzeń pomiędzy Krzemionkami a ul. Tarnowską (dzisiaj ul. Limanowskiego). Mieszkanie Offenów znalazło się poza jego granicami. Zgodnie z poleceniem przeniesienia się do 25 czerwca 1942 roku na teren pomniejszonego getta Offenowie wprowadzili się do mieszkania najmłodszej cioci Bernarda Itki Zwirn-Schifer (zamężnej, jeszcze przed wojną, z kuśnierzem Leonem Rosenem) przy ul. Limanowskiego 5.

Kilka miesięcy później, podczas październikowej akcji wysiedleńczej w 1942 roku, jego mama Gusta i siostra Maria zostały wywiezione i zamordowane w obozie zagłady w Bełżcu. Bernard był wówczas poza gettem.

Po likwidacji getta, 13 marca 1943 roku, Bernard wraz ojcem i braćmi zostali przesiedleni do niemieckiego nazistowskiego obozu pracy przymusowej Plaszow. Bernard zdołał uciec z obozu podczas transportu dzieci, które załadowano na trzy furmanki. Ukrywał się kilka dni na pobliskim cmentarzu chrześcijańskim. Jedną noc spędził u znajomego starszego brata Władysława Cieślika przy ul. Kalwaryjskiej 14. Ale nie chciał narażać jego rodziny, żony i trójki dzieci na niebezpieczeństwo. Dostał na drogę jedzenie i wrócił do swojej kryjówki na cmentarzu.

Nawiązał kontakt z grupą pracujących nieopodal cmentarza więźniów obozu Julag, którzy rozbierali zniszczone budynki przy ul. Wielickiej. Wśród więźniów był wujek Bernarda Majer Gotrajch, mąż jego cioci Bajli, siostry mamy. Wobec braku alternatywy, z pomocą więźniów wracających po pracy do obozu, przedostał się do Julagu. Tam zachorował na tyfus. Po dwóch tygodniach ukrywania się w baraku, dzięki wujkowi Majerowi, który zdobył dla niego lekarstwa, podszył się pod zmarłego więźnia i dostał pracę przy karmieniu świń.

Obóz Julag został zlikwidowany i 10 listopada 1943 roku Bernard Offen wraz z innymi więźniami trafił do niemieckiego nazistowskiego obozu pracy Plaszow. Tam spotkał ojca, pracował z nim w warsztacie szewskim (barak nr 82), gdzie robił buty dla Niemców. Przez pewien czas uczestniczył w sabotażu: w wyrabianych butach była ukryta wada – przy uderzeniu łamała się im podeszwa.

W związku ze zbliżaniem się Armii Czerwonej od połowy 1944 roku Niemcy likwidowali obozy. Więźniów wysyłali w transportach ewakuacyjnych do obozów położonych dalej od linii frontu, w głąb Rzeszy.

10 sierpnia 1944 roku w jednym z takich transportów do KL Mauthausen (Austria) znalazł się Bernard wraz ojcem i braćmi. Braci Salomona i Natana wysłano do podobozu w Gusen (pracowali w kamieniołomach). Natomiast Bernarda z ojcem 22 sierpnia 1944 roku odesłano do KL Auschwitz. Tam w komorze gazowej zginął Jakub Offen. Bernardowi, który uszedł z życiem, zrobiono tatuaż „B 7815”.

Bernard 27 października 1944 roku, po ponad dwóch miesiącach w KL Auschwitz i po selekcji przeprowadzonej przez dr. Josefa Mengele, został przetransportowany ciężarówką do Landsberg-Kaufering – podobozu KL Dachau, ok. 20 km od Monachium. Pracował w kuźni i w kamieniołomie – woził kamień kolejką wąskotorową do budowy hangarów lotniczych.

Pod koniec kwietnia 1945 roku SS rozpoczęło ewakuację KL Dachau, aby uniemożliwić aliantom wyzwolenie obozu. Z sieci podobozów oraz obozu macierzystego odesłano na południe ok. 25 000 więźniów. Część z nich odtransportowano pociągami towarowymi, pozostałych na początku maja zmuszono do forsownego marszu – marszu śmierci. Wśród tych ostatnich był szesnastoletni Bernard Offen. 2 maja 1945 roku, po tygodniu marszu, 43 km od obozu, w pobliżu miejscowości Wolfratshausen spotkał wojska amerykańskie.

Wyruszył na poszukiwanie swych braci. Podróżował różnymi środkami transportu, pociągami z węglem, ciężarówkami, szedł na piechotę. Po sześciu tygodniach odnalazł ich w pobliżu Barii, w obozie zorganizowanym przez generała Andersa, w którym przyjmowano Polaków przybyłych z Niemiec.

Najtrudniejszym okazało się powiedzenie braciom o śmierci ojca. Z całej ponad 50 osobowej rodziny przeżyli tylko oni. Trzej bracia Bernard, Natan i Salomon.

Nie wrócił do Krakowa, po rocznym pobycie we Włoszech wyjechał wraz z braćmi (którzy musieli repatriować się z żołnierzami II Korpusu Polskiego) do Wielkiej Brytanii, przez rok mieszkali w Londynie. Bernard opuszczał szkołę, często przesiadywał w kinie, które pozwalało mu zapomnieć o okropieństwach wojny. Oglądał komedie i westerny i marzył o wyjeździe do Stanów Zjednoczonych. Marzenie spełniło się w 1951 roku. Ocaleńcy dołączyli do rodziny, która wyemigrowała do Ameryki po I wojnie światowej. Bernard Offen rozpoczął nowe życie w Michigan i po roku zaciągnął się do armii Starów Zjednoczonych, by walczyć w wojnie w Korei.

Po powrocie otworzył pralnię samoobsługową i w 1957 roku założył rodzinę. Ma dwóch synów: Michaela i Jay’a. W latach 70. protestował przeciwko rozwojowi energii jądrowej w USA.

Nie udało mu się zapomnieć i uciec od drugowojennej przeszłości. W 1981 roku po raz pierwszy przyjechał do Polski. Wkrótce dowiedział się, że jest starszy o trzy lata, niż myślał. W czasie wojny zatajał swoją datę urodzin, tak jak uczył go ojciec, i zapomniał, kiedy się urodził.

Od ponad 40 lat, regularnie, co roku przyjeżdża ze Stanów do Krakowa, oprowadza zainteresowanych po ternach byłego getta i obozu Plaszow. Udziela wywiadów, daje wykłady. Zrealizował filmy dokumentalne: A Cracow Getto Survivors Holocaust Trilogy: The Work (1983), My Hometown Concentration Camp (1997), Procces B-7815. My Auschitz Tatoo (1999), Hawaii and the Holocoust (2003 r.) i Return to Auschitz (2007), w których zawarł opowieść o sowich wojennych doświadczeniach.

W 2008 roku wydał książkę pt. My Hometown Concetration Camp. A Survivor’s Account of Life in the Kraków Ghetto and Plaszow Concentration Camp, która była kilkakrotnie wznawiana. Edukuje i niesie prawdę o Holokauście, ponieważ uważa to za swój obowiązek, ale też jest to dla niego swoisty rodzaj terapii.